Hakikatin Zehri: Sokrates’in Savunmasının Sonsuz Yankısı

Sokrates’in savunması, yalnızca bir mahkeme salonunda söylenmiş sözlerin tarihi değildir insanlığın hâlâ içinden çıkamadığı en temel çelişkilerin aynasıdır. O gün Atina’da yaşanan yargılama, aslında insanın hakikatle, iktidarla ve kendi vicdanıyla yüzleşmesiydi. Bugün hâlâ bu yüzleşmeden kaçamıyoruz.Sokrates, kendisine yöneltilen suçlamalara boyun eğmek yerine, hayatını adadığı sorgulamanın ve düşünmenin erdemini savundu. Onun dilinde “sorgulanmamış hayatın yaşamaya değmez” oluşu, yalnızca bir çağın değil bütün çağların kalbine saplanan bir cümleydi. Çünkü insan, hangi yüzyılda yaşarsa yaşasın, düşünce özgürlüğünün bedelini ya sürgünle, ya yalnızlıkla, ya da görünmez zincirlerle öder.Bugün de görüyoruz: Sokrates’in Atina’sı hâlâ aramızda. Farklı düşünen, alışılmış kalıpları kırmaya cesaret eden herkes, çoğunluğun öfkesiyle, otoritenin tahammülsüzlüğüyle, toplumun “yabancı”ya duyduğu korkuyla karşılaşıyor. İnsanlar, kendi inançlarını sarsan bir soruyla bile düşman kesilebiliyor. Sokrates’in akıbeti, modern dünyanın gazetelerinde, sosyal medyasında, üniversite kürsülerinde farklı biçimlerde tekrar ediyor. Ama bir fark var Sokrates, ölüme yürürken bile düşüncenin ölümsüzlüğünü kanıtladı. Onu susturan baldıran zehri, düşünceyi susturamadı. Bugün hâlâ “doğru nedir, adalet nedir, insan kimdir?” diye soruyorsak, o zehrin etkisi çoktan geçmiştir. Geriye kalan, insan aklının uyanışıdır. Günümüzde Sokrates’in savunmasının etkisi şudur bize hatırlatır ki hakikatin yolunda yürümek, çoğu zaman yalnız kalmayı göze almaktır. Bizi, sorgulamaktan vazgeçmenin aslında yaşamak değil, yavaş bir ölüm olduğunu gösterir. belki de en önemlisi, düşüncenin mahkûm edilse de yok edilemeyeceğini Çünkü her çağda birileri çıkar ve Sokrates’in o kadim sesiyle aynı şeyi fısıldar: “Gerçeği aramak, yaşamaktan daha değerlidir.”